|
در مطالعات علم سنجی، شاخص ها برگرفته و استتنتاج شده از محاسبه و شمارش چهار متغیر مؤلف، مقاله، ارجاع و استناد هستند. شاخص استناد به دلیل توجه نسبی آن به کیفیت و کارآمدی بالای آن در تحلیل های استنادی ، یکی از رایجترین و معتبرترین شاخص های علم سنجی است. از مهمترین شاخص های علم سنجی که بر مبنای شاخص استناد و تحلیل استنادی شکل گرفته اند و در متون مختلف بارها به آن ها اشاره شده است می توان از: ضریب تأثیر، شاخص فوریت، نیم عمر متون ، شاخص هرش، تأثیر متیو نام برد. مهمترین شاخهای علم سنجی عبارتند از:
|
|
مشهورترین شاخص تحلیل استنادی است که در سال ۱۹۵۵ توسط گارفیلد ار بنیانگذاران موسسه ISI پیشنهاد شد. شاخصی کاملاً کمی است که برای ارزیابی مجلات و میزان تأثیر گذاری یک مجله در ارتباط با مجلات دیگر به کار می رود و نه برای سنجش اعتبار آثار یا مؤلفان و پژوهشگران. این ضریب نسبت استنادهای دریافتی یک مقاله طی دو سال قبل به تعداد مقالات منتشر شده مجله طی همان دوسال است.
نحوه محاسبه ضریب تاثیر مجلات :
IF یک مجله در یک سال مشخص، از تقسیم تعداد مقالات ارجاع کننده (استنادات) به مقالات منتشر شده آن مجله در دو سال قبل از آن سال اندازه گیری بر کل مقالات منتشر شده در آن مجله در همان دوره زمانی دو ساله بدست می آید. ضریب تأثیر سال ۲۰۱۰= استنادهای سال ۲۰۱۰ برای مقالات مجله مورد نظر در سال های ۲۰۰۹ و ۲۰۰۸ تقسیم بر تعداد استنادات به مقالات مجله مورد نظر در سالهای ۲۰۰۹ و ۲۰۰۸
|
|
این شاخص شکل اصلاح شده ضریب تأثیر است که در سال ۲۰۰۶ توسط موییج معرفی شد. ارزش متیو در یک دوره پنج ساله و در موضوعی خاص محاسبه می شود به این صورت که تعداد استناداها به مقاله های یک مجله در یک دوره پنج ساله را به تعداد مقاله های همان مجله و در همان دوره تقسیم می کند و عدد به دست آمده را با همین نسبت ها درکل حوزه مورد پژوهش اندازه گیری می کند.
|
|
هرش در سال ۲۰۰۵ اچ ایندکس را پیشنهاد کرد واز آن برای محاسبه برون داد علمی محققان به کار می رود. اگر h مقاله از کل مقالات منتشر شده یک محقق طی n سال کار علمی، هر کدام حداقل h بار استناد دریافت کرده باشند، آن محقق دارای شاخصی برابر با h است. این شاخص با استفاده از شمارش استنادها به حاصل کار یک پژوهشگر در طول حیات او امتیاز می دهد.درواقع، شاخص h یک محقق عبارت است از h عدد از مقالات وی که به هر کدام حداقل h بار استناد شده باشد. با توجه به امکاناتی که ISI, scopus فراهم کرده اند، سریعتر و با دقت بیشتر این شاخص محاسبه می شود. لازم بذکر است که بسته به اینکه چه ابزاری برای محاسبه مورد استفاده قرار می گیرد ممکن است مقدار این شاخص تحت تاثیر قرار گیرد. شاخص اچ در وزارت بهداشت بر اساس پایگاه اسکوپوس اندازه گیری می شود.
|
|
لئو اگه در سال ۲۰۰۶ جی ایندکس را مطرح کرد. شاخص جی یک محقق ، بالاترین تعداد (g) مقالات است که g به توان ۲ یا بیشتر به آن استناد شده باشد.
|
|
بولن، رودریگز و سمپل در سال ۲۰۰۶ شاخصی را پیشنهاد کردند که حاصلضرب ضریب تأثیر به عنوان شاخص کمی و معادل مقبولیت در “رتبه بر اساس وزن” به عنوان شاخص کیفی می باشد.
|
|
این شاخص در پایان هر سال مشخص می شود و به منظور تعیین سرعت استناد مقالات یک مجله استفاده می شود.این شاخص نسبت تعداد استنادات به مقالات چاپ شده یک مجله به تعداد مقالات چاپ شده در آن مجله و در همان سال می باشد.
|
|
نیمه عمر استناد به مجله مدت زمانی است که نیمی از کل استنادات به آن مجله به عمل آمده باشد. نیمه عمر بالاتر برای مجله می تواند نشان دهنده ارزش ماندگاری مقالات آن مجله باشد.
|
|
یک شاخص ساده برای اندازه گیری تاثیر استنادی مجلات است. این شاخص در سال در دسامبر سال ۲۰۱۶ توسط ناشر الزویر معرفی شد. این شاخص از تقسیم استنادات به مفالات در سال محاسبه بر تعداد مقالات سه سال اخیر به دست میآید.
|
|
این شاخص میزان تأثیر استناد را با وزن دادن به استناد بر اساس کل استنادات دریافتی یک حوزه موضوعی می سنجد. بنابر این تأثیر یک استناد می تواند در یک حوزه موضوعی نسبت به یک حوزه موضوعی دیگر ارزش بیشتری داشته باشد. این شاخص در پایگاه اسکوپوس قابل مشاهده است. روش محاسبه:
۱- ابتدا داده های خام برای هر مقاله چاپ شده در مجله در بازه زمانی ۳ ساله محاسبه می شود. کل استنادات دریافتی مقاله بر مقالات قابل استناد تقسیم می شود (Raw impact per paper).
2- داده های موجود در رابطه با پتانسیل مجله در دریافت استناد در دیتابیس برای یک بازه زمانی ۱۰ ساله محاسبه می شود و سپس میانگین رفرنسهای مقالات نیز محاسبه می شود (database citation potential).
3- از تقسیم عدد به دست آمده از گزینه های یک بر دو عدد نرمال مورد نظر به دست می آید (SNIP= RIP/DCP)
|